تخریب ساختمان؛ یکی از مهمترین مراحل پروژههای ساختوساز
در بسیاری از پروژههای عمرانی، قبل از ساخت سازه جدید به تخریب ساختمان قبلی نیاز است. این عملیات بهصورت کلی فرایند تخریب ساختمان نام دارد و از مهمترین مراحل پروژههای عمرانی بهشمار میآید. عموما در بیشتر پروژههای ساختمانی، تخریب ساختمان اولین مرحله اجرایی را شامل میشود. به همین خاطر پیمانکاران توجه ویژهای به این مرحله دارند. همچنین باید اشاره کرد که به علت ریسک اجرایی بالا و نیاز به تخصص، این عملیات باید توسط مجریان معتبر و باسابقه انجام شود. در این مطلب از مجموعه تهران پی گستر، بهصورت کامل با خدمات تخریب ساختمان، انواع روشها و مزایای هر یک از آنها آشنا میشویم.
تخریب ساختمان به چه فرایندی گفته میشود و چه مراحلی دارد؟
بهطور عمومی تخریب ساختمان به فرایندی گفته میشود که طی آن سازه قدیمی بهصورت کامل تخریب شده و محوطه کارگاه برای ساخت سازه جدید آماده میشود. اما در مهندسی عمران، تخریب ساختمان تعریفی متفاوت دارد. در علم مهندسی عمران به تمام مراحل جدا کردن مصالح، تاسیسات، تجهیزات و اجزای غیر سازهای و سازههای از ساختمان، تخریب گفته میشود. باید اشاره کرد که لزوما هدف از تخریب ساختمان، ساخت یک سازه جدید نیست. بلکه در پروژههای تعمیر، نوسازی و بازسازی نیز از این فرایند استفاده میشود تا بتوان مصالح، تاسیسات و اجزای سازهای و غیر سازهای قدیمی را با اجزای جدید جایگزین کرد.
باید اشاره کرد تخریب ساختمان یک فرایند بسیار پیچیده و تخصصی است و باید توسط متخصصان این حوزه انجام شود. چرا که کوچکترین اشتباه در فرایند تخریب ساختمان میتواند منجر به وقوع اتفاقات جبرانناپذیری شود. نمونههای زیادی از شکست عملیات تخریب ساختمان در دنیا و ایران وجود دارد که باعث بروز تلفات جانی و مالی شدیدی شدند. اما این عملیات چگونه انجام میشود و چه مراحلی دارد؟
مراحل تخریب ساختمان عبارتاند از:
- پیمایش و بررسی ساختمان: در مرحله اول تخریب ساختمان، مجری باید پارامترهای مختلفی مانند نوع اسکلت سازه، وضعیت سازه، مصالح بهکاررفته، وجود مواد سمی یا خطرناک و … را بررسی کند
- از بین برد مواد خطرناک و آلودگیها: قبل از عملیات تخریب در صورت وجود مواد خطرناک و آلودگیها، این موارد باید از محل عملیات خارج شده و خطر نشت آنها رفع شود
- برنامهریزی برای شروع عملیات: بعد از بررسی و دفع خطر مواد آلوده، نوبت به برنامهریزی برای عملیات تخریب میرسد. در این مرحله باید تمام فرایند بهصورت دقیق مشخص شود
- در نظر گرفتن موارد ایمنی: با توجه به ریسک بالای تخریب ساختمان، قبل از شروع عملیات باید تمام موارد ایمنی در نظر گرفته شوند
برای تخریب سازه از چه ابزارهایی استفاده میشود؟
بسته به روش تخریب سازه، مجریان از ابزارهای مختلفی استفاده میکنند که برخی از آنها بسیار ساده و برخی دیگر پیچیدگی بیشتری دارند. البته باید اشاره کرد که در روش تخریب دستی ساختمان، خبری از نیروی انسانی در تعداد بالا و ابزارهای ساده نیست و بیشتر عملیات تخریب توسط ماشینآلات سنگین انجام میشود. در ادامه انواع ابزارهای مورد استفاده در عملیات تخریب ساختمان را معرفی میکنیم:
- بیل: یکی از سادهترین ابزارهای مورد استفاده در عملیات تخریب ساختمان که برای انتقال نخالهها و مصالح استفاده میشود
- فرغون: این وسیله نیز برای انتقال نخالهها از داخل سازه به بیرون از آن کاربرد استفاده میشود
- پتک سبک و سنگین: یکی از سادهترین ابزارها که کاربرد بسیار زیادی در عملیات تخریب دارد. از این ابزار برای تخریب دیوارهای داخلی استفاده میشود
- کلنگ: ابزاری مناسب برای حفر زمین یا بخشهایی مانند کف سازه
- قلم و تیشه: از قلم و تیشه در عملیات تخریب برای خراب کردن بخشهای حساس مانند دیوارهای مشترک استفاده میشود
- دستگاه فرز: عموما از این دستگاه برای برش بخشهای فلزی سازه مانند میلگردها استفاده میشود
- چکش تخریب (هیلتی): یکی از کاربردیترین ابزارها در عملیات تخریب که نام اصلی آن چکش تخریب است و به اشتباه به آن هیلتی گفته میشود
- دستگاه هوابرش: برای برش میلگردها در سازههای بتنی از دستگاه هوابرش با گاز اکسیژن استفاده میشود. این دستگاه قدرت بالایی دارد و با استفاده از آن میتوان سازههایی با اسکلت فلزی را نیز به سرعت تخریب کرد
- داربست فلزی: اگر سازه مورد نظر ارتفاع زیادی داشته باشد، برای تخریب طبقات بالایی آن باید از داربست فلزی استفاده کرد
- بولدوزر: این وسیله در تخریب سازههای کلنگی کوچک کاربرد دارد. همچنین از آن برای انتقال نخاله استفاده میشود
- بیل مکانیکی: یکی از کاربردیترین انواع ماشینآلات در عملیات تخریب ساختمان که با سریهای مختلفی از آن استفاده میشود
تخریب ساختمان انواع مختلفی دارد
در یک دستهبندی کلی، تخریب ساختمان با سه روش دستی، مکانیکی و انفجاری انجام میشود. روش تخریب مکانیکی خود زیرمجموعههای مختلفی مانند تخریب با باکت، پیکور و فک هیدرولیکی دارد. انتخاب روش تخریب ساختمان بهصورت مستقیم با شرایط پروژه در ارتباط است. برای مثال تخریب دستی روشی ایمن و کمهزینه بهشمار میآید که امکان استفاده از آن در پروژههای کوچک فراهم است. اما در یک پروژه 10 طبقه با اسکلت بتنی نمیتوان از این روش استفاده کرد و باید به دنبال روشهای جایگزین رفت. به همین خاطر یکی از مهمترین مراحل عملیات تخریب سازه، انتخاب روش تخریب است.
مهندسان با بررسی انواع پارامترها بهخصوص ایمنی و هزینه، بهترین روش تخریب ساختمان را برای اجرای عملیات تخریب انتخاب میکنند. عموما در نهایت روشی انتخاب میشود که با فراهم کردن بیشترین ایمنی، کمترین هزینه را نیز داشته باشد. باید اشاره کرد تخریب انفجاری در پروژههای خاص انتخاب میشود و در کشور ایران این روش رایج نیست. درواقع این روش بیشتر برای پروژههای بسیار بزرگ و مرتفع کاربرد دارد. برای مثال اگر روزی قصد تخریب شهرک اکباتان وجود داشته باشد، تخریب انفجاری به علت حجم بالای سازهها بهترین گزینه است. تخریب انفجاری شامل دو روش سقوط درختی و سقوط در جای خود میشود که هر یک برای شرایطی خاص مناسب هستند.
تخریب دستی ساختمان
یکی از رایجترین و قدیمیترین روشهای تخریب سازه، تخریب دستی ساختمان است. در این روش از سادهترین ابزارها مانند پتک، تیشه، چکش تخریب، فرغون و … برای تخریب سازهها استفاده میشود. با توجه به نوع سازه، بسیاری از مجریان این روش را برای تخریب انتخاب میکنند. باید اشاره کرد که در پروژههای نوسازی و ترمیم که قصد تخریب تمام اجزای سازه وجود ندارد، تخریب دستی بهترین گزینه است. بهطور کلی از این روش برای تخریب سازههای کلنگی استفاده میشود. در برخی سازههای فلزی و بتنی که ابعاد کوچکی نیز دارند هم میتوان از این روش تخریب ساختمان استفاده کرد.
مزایا و معایب تخریب دستی ساختمانی
در انتخاب روش تخریب سازه، سه پارامتر سرعت، هزینه و ایمنی اهمیت بسیار بالایی دارند. به همین خاطر قبل از انتخاب روش تخریب، این سه پارامتر توسط مهندسین بررسی میشوند. بهطور کلی تخریب دستی از نظر سرعت شرایط مناسبی ندارد. چرا که نیروی انسانی باید با استفاده از سادهترین ابزارها سازه را تخریب کند. از طرف دیگر با افزایش استحکام سازه در انواع بتنی و فولادی، سرعت تخریب به مراتب کاهش پیدا میکند. اما تخریب دستی از نظر دو پارامتر دیگر شرایط بسیار مناسبی دارد. این روش بسیار کمهزینه است و مجریان به پرداخت هزینه بالای اجاره ماشینآلات سنگین نیازی ندارند.
ایمنی تخریب دستی نیز بسیار مناسب است. بهخصوص در پروژههایی که فرسوده هستند و امکان استفاده از ماشینآلات برای تخریب آنها وجود ندارد. همچنین در پروژههایی که در بافت فرسوده قرار دارند نیز تنها میتوان از روش تخریب دستی سازه استفاده کرد.
تخریب ساختمان با باکت
در تمام روشهای تخریب ساختمان بهصورت مکانیکی، استفاده از یک بیل مکانیکی ضروری است. حال بسته به نوع سازه و روش تخریب، میتوان از سریهای مختلفی مانند باکت، پیکور و فک هیدرولیکی استفاده کرد. با توجه به شکل و نوع کاربری باکت، تخریب ساختمان با باکت نیز بیشتر مناسب پروژههای کلنگی و فرسوده است. چرا که دقت این دستگاه نسبتا پایین بوده و امکان تخریب دقیق اجزای سازه وجود ندارد. از طرف دیگر، سرعت تخریب ساختمان با باکت بسیار بالاست و به همین خاطر این روش به یکی از گزینههای محبوب مجریان تبدیل شده است. در ادامه با مزایا و معایب این روش آشنا میشویم.
تخریب ساختمان با باکت چه مزایا و معایبی دارد؟
وقتی صحبت از مزایا و معایب باکت میشود، دوباره باید سه پارامتر مهم در تخریب ساختمان یعنی سرعت، ایمنی و هزینه را بررسی کرد. این روش تخریب از نظر سرعت در سطح بسیار مناسبی قرار دارد و با انتخاب آن میتوانید یک ساختمان کوچک را تنها در عرض یک روز تخریب کنید. از طرف دیگر، ایمنی این روش نیز نسبتا مناسب است و بسته به شرایط پروژه در سطح مناسبی قرار دارد. اما نباید فراموش کرد که تخریب ساختمان با باکت هزینه بیشتری نسبت به تخریب دستی دارد. همچنین امکان استفاده از بیل مکانیکی در بسیاری از پروژههای بافت فرسوده و در ابتدای عملیات تخریب وجود ندارد.
تخریب ساختمان با پیکور
پیکور، چکش برقی یا بتن کن از دیگر ابزارهای مکانیکی بسیار محبوب در عملیات تخریب سازهها بتنی است. این ابزار بهصورت دستی و همچنین قابل نصب روی انواع بیل مکانیکی قابل استفاده است. با استفاده از پیکور میتوان یک سازه بتنی مستحکم را در سریعترین زمان ممکن بهصورت کامل تخریب کرد. درواقع اگر شما با یک سازه بتنی برای تخریب طرف هستید، تخریب با پیکور بهترین گزینه برای شما است. در ادامه مزایا و معایب تخریب ساختمان با پیکور را بررسی میکنیم.
مزایا و معایب این روش
تخریب ساختمان با پیکور از نظر سرعت در بهترین سطح ممکن قرار دارد. همانطور که اشاره شد، شما در کوتاهترین زمان ممکن میتوانید یک سازه تمام بتنی را با استفاده از پیکور تخریب کنید. فرایندی که با تخریب دستی با باکت به روزها زمان نیاز دارد. به همین خاطر تخریب با پیکور از نظر هزینه نیز مقرونبهصرفه است. درواقع شما در ابتدا هزینه بالایی برای اجاره پیکور پرداخت میکنید، اما به دلیل کاهش تعداد روزهای عملیات تخریب، هزینه نهایی شما کاهش پیدا میکند. از نظر امنیت نیز تخریب ساختمان با پیکور در سطح مناسبی قرار دارد. اما به علت استفاده از بیل مکانیکی، امکان انتخاب این روش در برخی پروژههای خاص وجود ندارد و باید از پیکور دستی یا همان هیلتی استفاده کرد.
تخریب ساختمان با فک هیدرولیکی
فک هیدرولیکی ابزاری است که میتواند اسکلت فلزی و اجزای فلزی سازهها را در سریعترین زمان ممکن برش دهد. این روش لرزش بسیار کمی دارد و در نتیجه هیچگونه آسیبی به ساختمانهای مجاور وارد نمیشود. بهطور کلی تخریب ساختمان با فک هیدرولیکی برای تخریب سازههای فلزی بهترین گزینه است. باید اشاره کرد که به فک هیدرولیکی در عملیات تخریب قیچی، کراشر و فک تخریبی نیز گفته میشود. همچنین امکان تخریب سازههای بتنی با این ابزار وجود دارد. در ادامه با مزایا و معایب این روش تخریب ساختمان نیز آشنا میشویم.
این روش چه مزایا و معایبی دارد؟
از آنجایی که تخریب سازههای فلزی و بهخصوص کلنگی فلزی با پیچیدگی زیادی همراه است، تخریب با فک هیدرولیکی بهترین گزینه بهشمار میآید. چرا که تخریب ساختمان با این ابزار دقت بسیار بالایی دارد. در نتیجه اپراتور میتواند بهسادگی اسکلت سازه را برش داده و آن را بهصورت بخش بخش تخریب کند. از نظر هزینه، تخریب ساختمان با فک هیدرولیکی تفاوت خاصی با تخریب با پیکور ندارد. ایمنی این دو روش نیز تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند و به همین خاطر بسته به نوع پروژه، باید یکی از این دو روش تخریب مکانیکی سازه را انتخاب کرد. شایانذکر است که به علت کاهش زمان تخریب، هزینه این روش نیز بسیار مناسب بوده و در طولانیمدت بسیار مقرونبهصرفه است.
